Jak to się zaczęło? Historia haftu cz. 1
Haft przeżywa obecnie swój renesans. Coraz więcej osób sięga po tę metodę wyrazu i odkrywa na nowo jej piękno. Jednak historia haftu sięga tysięcy lat wstecz i jest naprawdę fascynująca.
Najstarszy przykład haftu
Haft istniał właściwie od momentu wytworzenia przez człowieka tkaniny. Chociaż znany był na całym świecie, za jego powstanie odpowiadają ludy Azji oraz Bliskiego Wschodu. Najwcześniejsze przykłady haftu można odnaleźć już w czasach naszych praprzodków 30 000 lat przed naszą erą! Badania prowadzone w 1964 roku pozwoliły odkryć w Sungirze, prehistorycznym stanowisku archeologicznym na terenie dzisiejszej Rosji, który prawdopodobnie był wykorzystywany jako sezonowe miejsce polowań, zachowane skamieniałe szczątki bogato ręcznie haftowanych ubrań. Znaleziono miedzy innymi strój prehistorycznego łowcy. Ubranie wykonano z futra oraz ręcznie ozdobiono za pomocą haftu i koralików z kości słoniowej.
W jednym grobie odkryto szczątki trzech osób, otoczonych ponad trzynastoma tysiącami koralików z kości mamuta. Prawdopodobnie zostały one naszyte na szaty pogrzebowe, a także nanizane na sznurki bądź rzemienie i noszone w formie biżuterii. Szacuje się, iż czas potrzebny na wyprodukowanie jednego koralika to około godziny.
Jest to najstarszy przykład tej sztuki i pokazuje, iż człowiek czuł w sobie potrzebę ozdabiania swych ubrań, czy przedmiotów codziennego użytku już od samego początku istnienia. Rzeczy miały być nie tylko użyteczne, ale również piękne. Myślę, że ta potrzeba szukania piękna w każdym przedmiocie wiele mówi o nas jako o gatunku.
W grobowcu faraonów
W XIV wieku przed naszą erą haft obecny był także w Egipcie. Najsłynniejszym przykładem haftu z tego okresu zdecydowanie są skarby złożone w grobowcu faraona Tutenchamona w Dolinie Królów w Tebach. W niedalekiej odległości od sarkofagu władcy, w glinianych naczyniach, złożono lniane szaty, rozbite naczynia, a także bogato zdobione kołnierze, wśród nich ten, który prawdopodobnie zdobił szyję faraona podczas ceremonii jego pochówku. Kołnierz wykonano z papirusu, na który naszyto rzędy płatków kwiatów, liści, jagód, a także niebieskich fajansowych koralików. Kołnierz wiązano za pomocą lnianych sznureczków. Wśród użytych roślin zidentyfikowano na przykład liście drzewa oliwnego, chabry, jagody psianki, a także kwiaty maku. Niektóre kołnierze wykończono pasem czerwonej tkaniny, a połączenie czerwieni, zieleni i niebieskiego musiało wyglądać niezwykle ozdobnie.
Odnalezienie przykładów haftu w grobowcu najważniejszej osoby w państwie znaczy jedno - haft stał się ozdobą dla elit. Nie każdy mógł sobie pozwolić na przyozdobione haftem ubrania, a sam haft wykorzystywano głównie do dekoracji niezwykle cennych i symbolicznych tkanin. Fascynujące jest również wykorzystanie do naszywania nie tylko koralików, lecz również darów natury takich jak płatki kwiatów.
Źródło: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/544782
Chińscy mistrzowie
Mówiąc o historii haftu, nie sposób nie wspomnieć o Chinach. Najstarsze wzmianki o hafcie w tym rejonie świata datuje się na 3500 rok przed naszą erą. Wtedy to na obrazach zaczęto przedstawiać tkaniny bogato zdobione jedwabnymi nićmi, drogimi kamieniami oraz perłami. Poniższy przykład haftu to najstarszy zachowany haft chiński. Jest o wiele młodszy, ponieważ pochodzi z Okresu Walczących Królestw (V-III w.p.n.e.). Można jednak zauważyć, jak bardzo zaawansowana stała się sztuka haftu na przełomie tych około dziesięciu wieków, jakie dzieliły ten okres w historii Chin od panowania Tutenchamona w starożytnym Egipcie.
Hafty zostały znalezione w komorach grobowych w mieście Mashan, w prowincji Hubei. W odróżnieniu od poprzednich haftów, zostały wyszyte za pomocą jedwabnych nici na prawdziwym jedwabiu. Różni się również motyw całej pracy - zamiast prostych linii, mamy tutaj niezwykle skomplikowane dzieło z fantastycznymi motywami smoków i feniksów.
Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Chinese_silk,_4th_Century_BC.JPG
Podsumowanie
Muszę szczerze przyznać, iż nigdy wcześniej nie zastanawiałam się nad tym, jak stara jest sztuka haftu. Chyba nigdy nie przyszło by mi do głowy, by obstawiać 30 000 lat przed naszą erą! Jest to dla mnie czymś fascynującym. Gdy uzmysłowię sobie, jak trudne było życie w tamtym okresie, jak ciężko było zdobyć pożywienie, z jak wieloma drapieżnikami musieli radzić sobie ludzie i jak mimo tych wszystkich przeciwności znajdowali w sobie nie tyle siłę, czas, co po prostu chęć tworzenia, by poświęcać godzinę cennego czasu na wytworzenie pojedynczego koralika, który prawdopodobnie nie miał żadnego innego zastosowania poza funkcją zdobniczą, czuję dumę, ale także rozrzewnienie.
Pomyśleć, że haft jest tak stary, jak sama produkcja tkanin. Że człowiek bardzo szybko zdał sobie sprawę, iż za pomocą igły i nici może nie tylko zszyć ze sobą dwa kawałki materiału, może nie tylko zacerować dziurę, ale również powstałe ubranie ozdobić prostymi ściegami, czy koralikami. Oczywiście, możemy dyskutować o tym, czy naszywanie koralików jest pełnoprawnym haftem. Ale dla mnie nie ma wątpliwości - jest dowodem na to, iż dla człowieka od samego początku tworzenie sztuki było tak samo ważne, jak zdobywanie pożywienia, czy budowanie schronienia.
Chociaż zachowany przykład haftu z terenu Chin robi wrażenie użytymi materiałami, a także kunsztem wykonania, to jednak te pierwsze próby haftu budzą we mnie największe emocje. Jestem pewna, że będę kontynuować swoją wyprawę w przeszłość w poszukiwaniu kolejnych przykładów zjawiskowych haftów, by móc obserwować, jak zmieniała się ta sztuka na przełomie kolejnych wieków.
Źródła:
1. Floral collar from Tutankhamun's Embalming Cache, Met Museum
2. History of Embroidery, Fibre2Fashion.com
3. Ultimate Guide to Embroidery: How It Started and How You Can Get Started Today, My Modern Met
4. Brief History of Hand Embroidery, Textile Research Centre
5. The History of Embroidery, Say it with Stitches
6. The era of the great European cultures of the Northern-type hunters, the Institute of Archaeology in Brno
Kommentare